Tu mieszkał gen. Józef Haller. Dwór w powiecie chełmińskim. Byliście? Zdjęcia

Nie wszyscy wiedzą, że najbarwniejsza postać II Rzeczypospolitej, która wniosła stały wkład w dzieło odbudowy niepodległości państwa polskiego, nazywana - od koloru swojego munduru - "błękitnym generałem", mieszkała w gminie Stolno w powiecie chełmińskim.

- W Pucku, 10.02.1920 roku, generał Haller dokonał oficjalnych zaślubin Polski z Bałtykiem - opowiada Katarzyna Bajera - Janik, dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Stolnie. - Generałowi bardzo spodobało się Pomorze, dlatego zakupił resztówkę w Gorzuchowie, gdzie przebywał z przerwami aż do wybuchu II wojny światowej.

Majątek w Gorzuchowie Józef Haller kupił w 1922 roku. W jego skład wchodziło 120-150 hektarów gruntu i zabudowania. Majątek był wpierw dzierżawiony Stanisławowi Piechockiemu, a od 1932 roku generał Haller mieszkał tam na stałe wraz z żoną Aleksandrą i synem Erykiem - aż do 1939 roku, czyli do chwili wybuchu II wojny światowej. Po II wojnie światowej majątek został skonfiskowany przez państwo polskie.

Generał Haller wywodził się z rodziny o bogatych tradycjach wojskowych, ale również społecznikowskich. W gminie Stolno zostawił więc po sobie dary ufundowane lokalnej społeczności. W 1938 roku uczestniczył w kanonizacji św. Andrzeja w Rzymie, zasiadając wśród przedstawicieli korpusu dyplomatycznego. Wywarło to na nim duże wrażenie.

- Po powrocie z uroczystości kanonizacyjnych wzniósł w Gorzuchowie kapliczkę św. Andrzeja Boboli - dodaje Katarzyna Bajera Janik. - Poza tym, na Górze św. Jana kazał wykuć grotę i postawić w niej statuetkę Matki Boskiej. To było w 1933 roku. Potem generał, każdego lata, uczestniczył tam w nabożeństwach majowych. Patronował również przy budowie nowego kościoła - spalonego w 1938 roku, zakupując wieczną lampkę z trzema orłami oraz inne elementy wyposażenia.

- General Haller przybył do Gorzuchowa w 1926 roku - mówi Anna Grzeszna-Kozikowska, historyk z Muzeum Ziemi Chełmińskiej. - Po przewrocie majowym w 1926 roku został odsunięty od polityki, kupił dwór z resztówką i związał życie z Gorzuchowem. Zamieszkał tu w 1932 roku. Tu tworzyła się opozycja, tu zjeżdżali ówcześni politycy - wśród nich także generał Władysław Sikorski. Polityka rządziła się swoimi prawami - politycy nie spotykali się w restauracjach, ale właśnie w swoich dworkach prowadzili poważne dysputy. Kiedyś dworek Hallera otoczony był zielenią, wyglądał pięknie, jak typowy międzywojenny dworek. Kilka lat temu, gdy tam byłam, już tak nie zachwycał.

Jak mówi Jerzy Rabeszko, wójt gminy Stolno, mieszkańcy wykupili mieszkania i dworek od lat jest w prywatnych rękach. Warto zajrzeć do Gorzuchowa, aby zobaczyć miejsce, w którym żył człowiek, którego dewizą było hasło "Wola narodu jest moim prawem" i któremu "Bóg, Honor, Ojczyzna" wskazywały drogę przez całe życie.

- Haller w tamtym okresie często bywał w Chełmnie, gdzie był ojcem chrzestnym sztandaru Związku Hallerczyków oddział w Chełmnie - dodaje Anna Grzeszna-Kozikowska. - To przedwojenna organizacja paramilitarna. Jego ukochanym dzieckiem był jednak Związek Harcerstwa Polskiego. A także Polski Czerwony Krzyż.

Gen. Józef Haller był odznaczony Orderem Orła Białego (1921), Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1920), czterokrotnie Krzyżem Walecznych, najwyższymi odznaczeniami estońskimi, francuskimi i włoskimi. W 1939 roku opuścił Polskę i nigdy już do niej nie wrócił. Zmarł 4 VI 1960 roku i został pochowany w Londynie. W 1993 roku jego prochy przeniesiono do Krakowa.

W Gminnej Bibliotece Publicznej w Stolnie dostępna jest publikacja pn. "Związki gen. Józefa Hallera z Chełmnem oraz Gorzuchowem w latach 1920-1939" autorstwa Jadwigi Lewandowskiej-Swołek, przedstawiająca nowe, dotychczas nieznane fakty w biografii "Niebieskiego Generała".